आहार विचार -अननस

Blog No. 2023/137  

Date: 1st, June 2023.

मित्रांनो नमस्कार,

            आज 1 जून 2023 म्हणजेच मला नियमित ब्लॉग लिहिण्यास सुरुवात करुन पूर्ण पाच महीने झाले. या दरम्यान 20000 व्हीवज झाले.आता  ब्लॉग लिखाणात थोडा बदल करावा असा विचार केला.महत्वाचे म्हणजे मी या गुरुवारपासून म्हणजेच आजपासून “आहार विहार” या विषयाचा समावेश करीत आहे.दर गुरुवारी सुरुवातीस प्रत्येक फळाची पूर्ण ओळख म्हणजेच त्यात खनिजे किती,प्रथिने किती असेलच, पण त्याचे औषधी उपयोग देखिल असणार आहेत. आज आपण पहिल्याच ब्लॉग मध्ये “अननस” या फळाविषयी जाणून घेऊया. 

प्रास्ताविक

        अननस हे एक उष्णकटिबंधीय फळ आहे.जे त्याच्या गोड चवीसाठी ओळखले जाते.हे फळ मूलतः दक्षिण अमेरिका, विशेषतः ब्राझील आणि पॅराग्वे येथील.पण आजकाल ते भारतात देखिल घेतले जाते.आसाम,केरळ,पश्चिम बंगाल, त्रिपुरा, ओडिसा, कर्नाटक,आंध्र प्रदेश आणि महाराष्ट्रात पिकते.अननसाचा काटेरी, खडबडीत बाह्यभाग आणि काटेरी पानांचा मुकुट असे एक विशिष्ट स्वरूप आहे.अननस आतून रसाळ, सोनेरी-पिवळे आणि तंतुमय असते.ज्यामध्ये असंख्य लहान, खाण्यायोग्य आणि किंचित अम्लीय भाग असतात.हे उष्णकटिबंधीय फळ केवळ स्वादिष्टच नाही तर आवश्यक पोषक आणि आरोग्य कारक देखील आहे.

अननस ही फळ ताजे खाल्ले जाऊ शकते,कापून खाता येते.फळांच्या सॅलडस्, स्मूदीजमध्ये वापरता येते.केक आणि आइस्क्रीम सारख्या डेझर्टसाठी टॉपिंग म्हणून वापरले जाऊ शकतात.त्याच्या स्वयंपाकासाठी वापरण्याव्यतिरिक्त, अननसांना जगातील अनेक भागांमध्ये सांस्कृतिक महत्त्व आहे.काही संस्कृतींमध्ये,अननस संपत्ती आणि समृद्धीचे प्रतीक मानले जाते.अननस निवडताना,त्याचा बाह्य रंग हिरवा ते सोनेरी तपकिरी असू शकतो. पिकलेल्या अननसाच्या तळाशी एक गोड सुगंध असतो जो अननस पिकलेला असल्याचे सर्वोत्तम सूचक आहे. 

अननसात जीवनसत्त्वे असतात कां?

अननसात आढळणारे महत्त्वाचे पोषक घटक खालील प्रमाणे आहेत.

1. व्हिटॅमिन सी:- अननसामध्ये व्हिटॅमिन सी असते, ज्याला एस्कॉर्बिक ऍसिड देखील म्हणतात. एक कप ताजे अननसाचे तुकडे व्हिटॅमिन सी च्या दररोज शिफारस केलेल्या सेवनापेक्षा अधिक जे नये.रोगप्रतिकारक कार्य, जखमेच्या उपचारांसाठी आणि अँटिऑक्सिडंट म्हणून उपयोगी आहे.
2. मॅंगनीज:-अननसामध्ये मॅंगनीज असते.शरीरातील अनेक एन्झाइमॅटिक प्रक्रियांमध्ये गुंतलेले एक ट्रेस खनिज आहे.मॅंगनीज हाडांचे आरोग्य, चयापचय आणि अँटिऑक्सिडंट संरक्षणामध्ये महत्वाची  भूमिका बजावते .
3. ब्रोमेलेन:-ब्रोमेलेन हे अननसात आढळणाऱ्या एन्झाईम्सचे मिश्रण आहे.हे पचनास मदत करणे, जळजळ कमी करणे आणि श्वसनाच्या विकारात फायदेशीर आहे.
4. फायबर:- अननसामध्ये फायबर असते,जे निरोगी पचनास मदत करते.रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करते आणि हृदयाचे आरोग्य चांगले ठेवण्यास मदत करते.
5. व्हिटॅमिन बी 6:-अननसामध्ये मध्यम प्रमाणात व्हिटॅमिन बी 6 असते, जे अमीनो ऍसिड, न्यूरोट्रांसमीटर आणि लाल रक्त पेशींच्या वाढीस कामात येते.
6. व्हिटॅमिन ए आणि बीटा-कॅरोटीन:इतर काही फळांइतके जास्त नसले तरी अननसामध्ये व्हिटॅमिन ए आणि बीटा-कॅरोटीन काही प्रमाणात असते,जे दृष्टी, त्वचेचे आरोग्य आणि रोगप्रतिकारक कार्यासाठी आवश्यक असते.

अननसात खनिजे असतात कां?

अननसामध्ये विविध खनिजे असतात जी त्याच्या पौष्टिक मूल्यामध्ये योगदान देतात.100-ग्रॅम सर्व्हिंगवर आधारित त्यांच्या अंदाजे टक्केवारीसह आढळणारी काही खनिजे खालील प्रमाणे.  

• मॅंगनीज: दैनिक मूल्याच्या (DV) अंदाजे 44%
• तांबे: DV च्या सुमारे 9%
• पोटॅशियम: DV च्या अंदाजे 2%
• मॅग्नेशियम: DV च्या अंदाजे 2%
• कॅल्शियम: DV च्या सुमारे 1%
• लोह: DV च्या सुमारे 1%
• फॉस्फरस: DV च्या अंदाजे 1%
• झिंक: अननसमध्ये सामग्री तुलनेने कमी आहे, डीव्हीच्या 1% पेक्षा कमी योगदान देते.

अननसाचे औषधी उपयोग

शतकानुशतके पारंपारिक औषधांमध्ये अननसाचा वापर त्याच्या औषधी गुणधर्मांमुळे केला जात आहे. वैज्ञानिक संशोधन चालू असताना,अननसाचे काही संभाव्य औषधी गुण आढळून आले आहेत ते खालील प्रमाणे, 

1. पाचन आरोग्य: अननसात ब्रोमेलेन असते,हे एन्झाईम्सचे मिश्रण असते जे पचनास मदत करते. ब्रोमेलेन कधीकधी पाचक एंझाइम पूरक म्हणून वापरले जाते आणि अपचन, सूज येणे आणि दाहक आतड्यांसंबंधी रोग यांसारख्या पाचक विकार दूर करण्याच्या दृष्टीने त्याचा उपयोग होतो,असे  अभ्यासात आढळून आले आहे.
2. दाहक-विरोधी प्रभाव:-ब्रोमेलेनमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असल्याचे आढळले आहे.हे ऑस्टियोआर्थरायटिस, संधिवात आणि स्पोर्टस् मध्ये झालेली इजा,यासारख्या परिस्थितींमध्ये होणारी आग कमी करण्यास मदत करू शकते. हे सूज आणि जखमांवर नैसर्गिक उपाय म्हणून देखील वापरले गेले आहे.
3. रोगप्रतिकारक म्हणून उपयोगी:- अननस व्हिटॅमिन सीचा एक समृद्ध स्त्रोत आहे,जो रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो.पुरेशा प्रमाणात व्हिटॅमिन सी घेणे रोगप्रतिकारक कार्यासाठी आवश्यक आहे आणि संक्रमणांपासून  (Infections)  संरक्षण करण्यास मदत करते.
4. श्वसन आरोग्य:- काही अभ्यासांनी असे सुचवले आहे की ब्रोमेलेन सायनुसायटिस आणि ब्राँकायटिस सारख्या श्वसनाच्या रोगांमद्धे परिणामकारक सिद्ध झाले आहे.असे मानले जाते की त्यात म्यूकोलिटिक गुणधर्म आहेत, ते श्वास घेणे सुलभ करण्यात मदत करू शकते.
5. जखमा बरे करणे:- ब्रोमेलेनमधे जळजळ कमी करण्यासाठी आणि जखम बरी होण्यासाठी आवश्यक असलेल्या  क्षमतेमुळे बर्न्स, त्वचेच्या दुखापती आणि शस्त्रक्रियेनंतरच्या जखमांवर उपचार करण्यासाठी त्याचा उपयोग होतो.   हे वेदना, सूज आणि बरे होण्याची वेळ कमी करण्यास मदत करू शकते.
6. कर्करोग प्रतिबंध:- काही संशोधनातून असे समोर आले आहे की,ब्रोमेलेनमध्ये कर्करोगविरोधी गुणधर्म असू शकतात.ट्यूमरच्या वाढीस प्रतिबंध करणे, कर्करोगाच्या पेशींमध्ये सेलचा होण्यास प्रवृत्त करणे आणि केमोथेरपी औषधांचा प्रभाव वाढविण्याच्या क्षमतेसाठी याचा अभ्यास केला गेला आहे. तथापि, कर्करोगाच्या उपचारांमध्ये त्याचा प्रभाव पूर्णपणे समजून येण्यासाठी अधिक संशोधन आवश्यक आहे.

सारांश

थोडक्यात हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की अननस आणि त्याचे घटक आरोग्याच्या विविध क्षेत्रांमध्ये उपयोगी ठरतात,त्यांची परिणामकारकता,इष्टतम डोस आणि औषधांसह संभाव्य परस्परसंवाद स्थापित करण्यासाठी पुढील वैज्ञानिक अभ्यास आवश्यक आहेत.तुम्ही औषधी उपाय म्हणून अननस वापरण्याचा विचार करत असल्यास, मार्गदर्शनासाठी आरोग्यसेवा व्यावसायिकांशी सल्लामसलत करणे योग्य ठरेल.  आजचा ब्लॉग तुम्हाला कसा वाटला,हे कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुन्हा भेटूया उद्याच्या ब्लॉग मध्ये तोपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

 

 

प्रसाद नातु, पुणे.