जठराची सूज अर्थात Gastritis

 Blog No.2023/198      

Date:-30^th ,July, 2023. 

मित्रांनो,

            तुम्हाला जठराची सूज म्हणजे Gastritis होय.  Gastritis झाला असल्यास, तुमच्या पोटाला हलके असलेले आणि लक्षणे कमी करण्यास मदत करणारे पदार्थ निवडणे महत्त्वाचे आहे. जठराची सूज ही पोटाच्या आवरणाची जळजळ आहे आणि काही खाद्यपदार्थ ही स्थिती वाढवू शकतात, तर काही ती कमी करू शकतात. तर आपण आज Gastritis अर्थात जठराची सूज हा आजार कां होतो? त्याची लक्षणे कुठली आणि या आजारात काय पथ्य करावी, हे पहाणार आहोत. प्रास्ताविक

            कुठलाही रोग हा कारणाशिवाय होत नसतो. आपण दैनदिन व्यवहारात थोडा बदल केला, किंवा आपल्याला करावा लागला तर आजाराला आपण आमंत्रण देत असतो. गॅस्ट्र्रिटिसची अनेक कारणं असू शकतात आपण येथे गॅस्ट्र्रिटिसच्या काही सर्वसामान्य कारणांचा विचार करणार आहोत. 

1.       हेलिकोबॅक्टर पायलोरी संसर्ग: हे गॅस्ट्र्रिटिसचे सर्वात सामान्य कारणांपैकी एक आहे. एच. पायलोरी नावाचा एक जीवाणू आहे जो पोटाच्या आतडयाना इनफेक्ट करतो आणि त्यामुळे जळजळ होतो. हे बऱ्याचदा बालपणात होते आणि उपचार न केल्यास अनेक वर्षे टिकते.

2.       नॉन-स्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी ड्रग्स (NSAIDs): ibuprofen, aspirin या सारख्या पेनकिलर्सचा नियमित आणि दीर्घकाळ वापर केल्याने पोटाच्या आवरणाला त्रास होऊ शकतो आणि जठराची सूज होऊ शकते.ही औषधे पोटाला नुकसान पोहोचवित असल्याने त्यामुळे जठराला सूज येऊ शकते.

3.       अत्याधिक अल्कोहोल सेवन: जास्त आणि वारंवार मद्यपान केल्याने पोटाच्या आतडयाना त्रास होतो, ज्यामुळे गॅस्ट्र्रिटिस होतो. अल्कोहोल पोटाच्या संरक्षणात्मक यंत्रणा देखील कमकुवत करते आणि पोटातील ऍसिडचे उत्पादन वाढवते.

4.       तणाव: जरी तणाव स्वतः गॅस्ट्र्रिटिसला थेट कारणीभूत नसला तरी, तो जळजळ वाढवतो आणि पोटातील ऍसिडचे उत्पादन वाढवतो, ज्यामुळे पोटाचे कार्य बिघडते.

5.       ऑटोइम्यून डिसऑर्डर: काही प्रकरणांमध्ये, रोगप्रतिकारक प्रणाली चुकून पोटाच्या आतडयाच्या पेशींवर हल्ला करते, ज्यामुळे ऑटोइम्यून गॅस्ट्र्रिटिस होतो. ही स्थिती पोटातील ऍसिड आणि आंतरिक घटकांच्या निर्मितीमध्ये व्यत्यय आणते, जे व्हिटॅमिन बी 12 शोषणासाठी आवश्यक आहे.

6.       पित्त रिफ्लक्स: अॅसिड रिफ्ल्क्स म्हणजे जेव्हा लहान आतड्यातून पित्त पोटात परत येते तेव्हा ते पोटाच्या आतडयाना त्रास देते आणि जठराला येते.

7.       गंभीर संक्रमण आणि आजार: काही संसर्ग, जसे की व्हायरल इन्फेक्शन्स किंवा एच. पायलोरी व्यतिरिक्त बॅक्टेरियाचे संक्रमण यामुळे तीव्र जठराची सूज होऊ शकते.

8.       धूम्रपान: सिगारेटच्या धुरात हानिकारक पदार्थ असतात जे पोटाच्या संरक्षणात्मक आतड्याना  कमकुवत करू शकतात आणि गॅस्ट्र्रिटिसचा धोका वाढवू शकतात.

गॅस्ट्र्रिटिसची लक्षणे

गॅस्ट्र्रिटिसची सर्वसामान्य लक्षणं खालीलप्रमाणे  हे समाविष्ट आहे: 

1.       ओटीपोटात दुखणे: हे गॅस्ट्र्रिटिनमध्ये सामान्यतः वरच्या ओटीपोटात दुखते.वेदना येतात आणि जातात किंवा सतत असू शकतात. वरच्या ओटीपोटात जळजळ जाणवू शकते.

2.     मळमळ आणि उलट्या: गॅस्ट्र्रिटिसमुळे मळमळ होऊ शकते आणि काहीवेळा उलट्या होऊ शकतात, विशेषतः खाल्ल्यानंतर किंवा औषधे घेतल्यानंतर.

3.           भूक न लागणे:, जठराची सूज असलेल्या व्यक्तींना भूक कमी होऊ शकते, ज्यामुळे अन्नाचे सेवन कमी होते.

4.       अपचन: गॅस्ट्र्रिटिसमुळे अपचन होऊ शकते, ज्यामुळे थोडेसे अन्न खाल्ल्यानंतरही पोट भरणे आणि फुगण्याची भावना निर्माण होते.

5.       जळजळ होणे: काही लोकांना, ज्याला सहसा छातीत जळजळ किंवा ऍसिड रिफ्लक्स म्हणतात.

6.       ढेकर येणे आणि वायू: जास्त ढेकर येणे आणि पचनमार्गात गॅसेस असणे ही गॅस्ट्र्रिटिसची सामान्य लक्षणे आहेत.

7.       रक्ताच्या उलट्या: दुर्मिळ आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये जठराला सूज आल्याने रक्ताच्या उलट्या (हेमेटेमेसिस) होऊ शकतात, ज्यासाठी त्वरित वैद्यकीय लक्ष आवश्यक आहे.

8.       थकवा: तीव्र जठराची सूज मंद, तीव्र रक्त कमी झाल्यामुळे अशक्तपणा होऊ शकतो. अशक्तपणामुळे थकवा आणि अशक्तपणा येऊ शकतो.

गॅस्ट्र्रिटिस झाल्यास काय खावे?

1.       साधा भात: तांदूळ एक सौम्य आणि सहज पचण्याजोगे धान्य आहे, ज्यामुळे जठराची सूज असलेल्या व्यक्तींसाठी तो एक उत्कृष्ट पर्याय आहे. भातामध्ये कोणतेही मसाले, तेल किंवा आम्लयुक्त सॉस घालणे टाळा, कारण यामुळे गॅस्ट्र्रिटिसची लक्षणे वाढू शकतात किंवा वाढू शकतात

2.       ओटसचे जाडे भरडे पीठ:जठराची सूज असलेल्यांसाठी दलिया हा एक पौष्टिक आणि सहज पचणारा नाश्ता पर्याय आहे. त्यात विरघळणारे फायबर असते जे पोटातील ऍसिड शोषण्यास आणि पचन सुलभ करण्यास मदत करते.

3.       उकडलेले बटाटे:बटाटे कॉम्प्लेक्स कार्बोहायड्रेट्सने समृद्ध असतात आणि ते उकळल्यावर आणि मसाल्याशिवाय खाल्ल्यास पोटाला सुखदायक ठरू शकतात. त्यामध्ये चरबी कमी असते, ज्यामुळे ते पचण्यास सोपे होते आणि आम्ल रिफ्लक्स कमी करण्यात मदत करतात.

4.       दुबळे प्रथिने (उदा., चिकन किंवा मासे):त्वचाविरहित चिकन किंवा मासे यांसारख्या पातळ प्रथिनांचा आहारात समावेश करा. या प्रथिनांमुळे चिडचिड होण्याची शक्यता कमी असते आणि चरबीयुक्त किंवा जास्त प्रमाणात तयार केलेल्या मांसाच्या तुलनेत ते पचण्यास सोपे असतात. तळण्यापेक्षा बेकिंग, उकळणे किंवा ग्रिलिंग या स्वयंपाकाच्या पद्धती श्रेयस्कर आहेत.

5.       शिजवलेल्या भाज्या: गाजर आणि पालक यासारख्या शिजवलेल्या भाज्या गॅस्ट्र्रिटिससाठी अनुकूल आहाराचा एक भाग असू शकतात.शिजवल्याने तंतू मऊ होतात, ते पोटावर कमी कडक वाटतात. या भाज्या तयार करताना जास्त फॅट ड्रेसिंग किंवा जड मसाले वापरणे टाळा.

6.       कमी आम्ल फळे: काही फळांमुळे जठराची लक्षणे दिसण्याची शक्यता कमी असते. केळी, खरबूज आणि नाशपाती यांसारखी फळे निवडा कारण त्यात आम्लता कमी असते. ही फळे अतिरिक्त चिडचिड न करता आवश्यक जीवनसत्त्वे आणि खनिजे प्रदान करतात.

7.       हर्बल टी: कॅमोमाइल किंवा आल्याचा चहा सारख्या हर्बल चहा सुखदायक असू शकतात आणि पोटातील अस्वस्थता कमी करण्यास मदत करतात. कॅमोमाइलमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात, तर आले पचनास मदत करते आणि मळमळ कमी करते.

सारांश

सर्व उपचार करतांना हे लक्षात ठेवा की अन्नासाठी वैयक्तिक प्रतिसाद भिन्न असू शकतात, म्हणून आपल्या शरीराच्या प्रतिक्रियांकडे लक्ष देणे आणि त्यानुसार आपला आहार तयार करणे आवश्यक आहे. याव्यतिरिक्त, जठराची सूज व्यवस्थापित करण्यासाठी खालील आहारातील टिपा विचारात घ्या:आपल्या पचनसंस्थेवरील ओझे कमी करण्यासाठी लहान, अधिक वारंवार जेवण घ्या. मसालेदार, स्निग्ध आणि आम्लयुक्त पदार्थ टाळा जे जळजळ वाढवू शकतात. चांगले हायड्रेटेड रहा, परंतु जेवण दरम्यान मोठ्या प्रमाणात द्रवपदार्थ घेणे टाळा.कॅफिन आणि अल्कोहोलपासून दूर रहा, कारण ते पोटाच्या आतड्याना त्रास देऊ शकतात.तुमच्या विशिष्ट स्थिती आणि गरजा पूर्ण करणारी वैयक्तिकृत आहार योजना तयार करण्यासाठी व्यावसायिक डॉक्टर किंवा नोंदणीकृत आहारतज्ञांशी सल्लामसलत करणे महत्त्वाचे आहे.जठराची सूज वेळेत आटोक्यात आणणे हे गरजेचे असते हे लक्षात असू द्या.

आजचा हा ब्लॉग तुम्हाला कसा वाटला,हे कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुन्हा भेटूया उद्याच्या ब्लॉग मध्ये तोपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

 प्रसाद नातु,पुणे