स्मृतिभ्रंशाचा धोका कसा कमी कराल?

Blog No. 2024/ 135.  

Date: 28^th,June 2024

मित्रांनो,

            वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, जगभरातील सुमारे 55 दशलक्ष लोक स्मृतिभ्रंशाचा सामना करत आहेत. आणि पुढील वर्षांमध्ये,म्हणजे 2030 पर्यंत, डब्ल्यूएचओचा अंदाज आहे की जगभरातील 78 दशलक्ष लोकांना निदान होईल आणि 2050 पर्यंत, जगभरातील सुमारे 139 दशलक्ष म्हणजे जवळपास 13.9 कोटी लोकांना स्मृतिभ्रंश होऊ शकतो असे संस्थेचे म्हणणे आहे. हा रोग इतका व्यापक होण्याच्या संभाव्यतेमुळे, बरेच लोक विचार करत आहेत की त्यांचा मेंदू आता निरोगी आहे याची खात्री कशी करावी.स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका कमी करणे अवघड नाही; खरं तर, याची सुरुवात तुमच्या रोजच्या सवयींपासून होते.जरी काही स्मृतिभ्रंश जोखीम घटक बदलले जाऊ शकत नाहीत, जसे की तुमचे वय आणि कौटुंबिक इतिहास, पण तुम्हाला ज्या इतर वाईट आहेत,त्या बदलल्यास तुमचा धोका कमी होऊ शकतो.आजचा ब्लॉग या विषयावर. 

सविस्तर:

स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी करण्यासाठी खालील गोष्टींकडे लक्ष द्या.

1.        संतृप्त चरबीयुक्त आहार घेणे टाळा:

तुमच्या हृदयासाठी आणि वजनासाठी पौष्टिक, संतुलित आहार आवश्यक आहे.परंतु मनासाठी अन्नाचे फायदे कधीकधी दुर्लक्षित केले जातात.मेंदूला योग्यरित्या कार्य करण्यासाठी निरोगी चरबी, पातळ प्रथिने, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे आवश्यक आहेत. फळे, भाज्या, नटस् आणि धान्ये यांनी भरलेला आहार म्हणजे तुम्ही तुमच्या मेंदूला सर्वोत्तम पोषण देऊ शकता. बटरच्या जागी ऑलिव्ह ऑइल सारख्या निरोगी चरबीने बदला आणि लाल मांसाचे सेवन मर्यादित करा, त्याऐवजी चिकन आणि माशांसह इतर पातळ प्रथिने स्त्रोत निवडा.

2.        जास्त साखर खाणे टाळा:

साखरेचे प्रमाण जास्त असलेल्या आहारामुळे स्मृतिभ्रंश होऊ शकतो. युनिव्हर्सिटी ऑफ बाथ आणि किंग्ज कॉलेज लंडनच्या संशोधकांनी अल्झायमर रोग असलेल्या आणि नसलेल्या 30 व्यक्तींच्या मेंदूच्या नमुन्यांची स्थिती तपासली. त्यांना आढळले की अल्झायमर रोग असलेल्यांना ग्लायकेशनच्या परिणामी एमआयएफ नावाच्या महत्त्वपूर्ण एन्झाइमची समस्या होण्याची शक्यता असते, त्यांच्या संशोधनानुसार 2017 मध्ये वैज्ञानिक अहवालात प्रकाशित झाले. याचा अर्थ ते प्रथमच उच्च रक्तातील साखरेचा अल्झायमर रोगाशी संबंध जोडू शकले.

3.        जुनाट आजाराकडे दुर्लक्ष करणे टाळा:

उपचार न केलेला उच्चरक्तदाब आणि मधुमेह हे स्मृतिभ्रंशासाठी सर्वात मोठे जोखीम घटक आहेत, मधुमेहाच्या रूग्णांना स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका 73% पर्यंत वाढतो आणि मधुमेह नसलेल्यांपेक्षा रक्तवहिन्यासंबंधी स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका जास्त असतो, मध्यम वयात उच्च रक्तदाब असल्याने स्मृतिभ्रंशाचा धोका देखील वाढतो." दोन्ही रोगांना औषधोपचार,आहार आणि व्यायामाने व्यवस्थापित केल्याने स्मृतिभ्रंशाचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकतो.डॉक्टरांना नेहमी भेट देणाऱ्या रूग्णांना स्मृतिभ्रंश होण्याची शक्यता कमी असते,कारण उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब या सर्व गोष्टी डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली असताना बदलल्या जाऊ शकतात,”

4.        जास्त प्रमाणात दारू पिणे टाळा:

दारू अधिक प्रमाणात प्यायल्याने स्मृतिभ्रंश व्यतिरिक्त उच्च रक्तदाब, स्ट्रोक आणि यकृताच्या आजारांसह अनेक आरोग्य समस्यांचा धोका वाढू शकतो. मद्यपान केल्याने लोकांच्या मेंदूला शोष होऊ शकतो ज्यामुळे लवकर स्मरणशक्ती कमी होते.

5.        धुम्रपान टाळा:

सिगारेटच्या धुरात 4,700 पेक्षा जास्त रासायनिक संयुगे असतात ज्यात काही अत्यंत विषारी असतात. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की जे लोक धूम्रपान करतात त्यांना सर्व प्रकारचे स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका जास्त असतो आणि विशेषत: अल्झायमर रोगाचा धोका (79% पर्यंत) जास्त असतो.

6.        बैठी जीवनशैली जगणे टाळा:

व्यायामामुळे मेंदूला फायदा होतो आणि तुमचा पडणे, वय-संबंधित रोग आणि मृत्यूचा धोका कमी होतो, जेव्हा व्यायाम तुमच्या हृदय आणि स्नायूंना ऑक्सिजन आणि रक्त पंप करत असतो, तेव्हा तुमच्या मेंदूलाही फायदा होतो. जागतिक आरोग्य संघटनेने शिफारस केली आहे की प्रौढांनी दर आठवड्याला किमान 150 मिनिटे मध्यम-तीव्रतेचा (किंवा जोमदार-तीव्रतेची 75 मिनिटे) एरोबिक व्यायाम करावा, जे आठवड्यातून पाच वेळा दिवसातून 30 मिनिटे व्यायाम करण्यासारखे आहे.

7.        मानसिक उत्तेजनाचा अभाव

आपल्या शरीराचा व्यायाम करणे जसे महत्वाचे आहे, तसेच आपल्या मनाचा व्यायाम करणे देखील तितकेच महत्वाचे आहे. मेंदूला सक्रिय ठेवल्याने त्याचे चैतन्य वाढते आणि मेंदूच्या पेशी आणि कनेक्शनचा साठा तयार होऊ शकतो.यासाठी जिगसॉ किंवा क्रॉसवर्ड कोडे पूर्ण करा, बुद्धिबळ किंवा ब्रिज सारख्या धोरणात्मक विचारांची आवश्यकता असलेले गेम खेळा किंवा ऑनलाइन किंवा तुमच्या स्थानिक समुदाय महाविद्यालयात वर्ग घ्या,

8.        एकटे राहणे टाळा:

एकाकीपणा आणि सामाजिक अलगाव आणि स्मृतिभ्रंशाचा उच्च धोका यांच्यातील संबंध आढळून आला.एकाकी लोकांना त्यांच्या सामाजिक समवयस्कांच्या तुलनेत अल्झायमरचा धोका दुप्पट असतो  जरी तुम्ही अधिक अंतर्मुखी असाल आणि तुमच्या एकट्या वेळेचा आनंद घेत असाल तरीही, सामाजिक क्रियाकलापांमध्ये अधिक भाग घेण्याचा प्रयत्न करा, उदाहरणार्थ बुक क्लबमध्ये सामील होणे, प्राण्यांच्या आश्रयस्थानात स्वयंसेवा करणे किंवा सामुदायिक खेळांमध्ये भाग घेणे.

9.        पुरेशी झोप न मिळणे:

निद्रानाश आणि स्लीप एपनिया याचा स्मृतिभ्रंशाशी जवळचा संबंध आहे.स्मृतिभ्रंशाची 15% प्रकरणे झोपेच्या समस्यांमुळे होऊ शकतात.रात्रीच्या सरासरी सहा तासांपेक्षा कमी झोपेमुळे स्मृतिभ्रंशाचा धोका 36% वाढतो. तुमचा धोका कमी करण्यासाठी झोपण्याच्या वेळेची दिनचर्या स्थापित करणे,नियमित झोपेचे वेळापत्रक राखणे आणि झोपेच्या विकारांवर उपचार करणे. झोपायच्या आधी दोन ते तीन तासांच्या आत व्यायाम किंवा खाणे न करणे देखील चांगली कल्पना आहे, कारण दोन्हीमुळे झोप खराब होऊ शकते.

10.    खूप झोप येणे:

तुमच्या वयानुसार झोपेचे स्वरूप बदलणे स्वाभाविक आहे. रात्री आठ तासांपेक्षा जास्त झोप घेतल्याने स्मृतिभ्रंशाचा धोका 35% वाढतो. पुरेशी झोप घेण्यासाठी झोपेची गोळी अनेकदा वापरली जाते ती म्हणजे बेनाड्रिल,तुम्ही झोपेच्या गोळ्या घेणार असाल तर आधी डॉक्टरांशी बोला.

11.    जीवनात उद्देश किंवा अर्थ नसणे

सकाळी उठण्याचे कारण, लोक तुमच्यावर अवलंबून आहेत हे जाणून घ्या. जीवनात काही उद्देश असू द्या.तुमचे जगणे हे कुणासाठी तरी प्रेरणादायी आहे,याची जाण असू द्या. आपल्या वृद्धापकाळात उद्देशाची तीव्र जाणीव असणे महत्त्वाचे आहे,वृद्धत्वाबद्दल वाईट दृष्टीकोन असणे, योग्य नाही.वृद्धत्वाकडे पाहण्याचा सकारात्मक दृष्टीकोन दीर्घकाळ जगणे आणि चांगले जगणे या दोन्हीशी निगडीत आहे.वृद्धत्वाबद्दल सकारात्मक आत्म-धारणा असलेल्या सहभागींना 7.5 वर्षे जास्त दीर्घायुष्य मिळाले आणि अल्झायमरचा धोका इतरांपेक्षा कमी जाणवला असे संशोधन सांगते.

12.    अँटीहिस्टामाइन्स खूप वेळा घेणे

अँटीहिस्टामाइन्स हा औषधांचा एक वर्ग आहे,जो शरीराच्या रोगप्रतिकारक सिस्टमद्वारे तयार केलेल्या अति हिस्टामाइनमुळे उद्भवलेल्या आजारावर उपचार करतो. दीर्घकालीन अँटीहिस्टामाइनचा वापर (बेनाड्रील, झिर्टेक किंवा ऍलर्जीच्या उपचारांसाठी तयार केलेले इतर ब्रँड) स्मृतिभ्रंश होण्यास कारणीभूत ठरू शकतो. अँटीहिस्टामाइनचा अधिक वापर टाळा.  

समारोप

तुमच्या आहारापासून ते तुमच्या झोपेच्या स्वस्थतेपर्यंत, स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी करण्यासाठी या रोजच्या या 12 सवयींचे योग्य व्यवस्थापन  करा.एखादी गोष्ट आठवली नाही की आपण कासावीस होतो.मग स्मृतिभ्रंशाचा किती त्रास होतं असेल,कल्पना करवत नाही.      

            तुम्हाला आजचा ब्लॉग कसा वाटला ते कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुढचा ब्लॉग येईपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

प्रसाद नातु, पुणे.