लक्ष्मी पूजन एक मंगल सोहळा

 ब्लॉग नं.2025/296.

दिनांकः 21 ऑक्टोबर, 2025. 

मित्रांनो,

लक्ष्मीपूजन : महाराष्ट्रात दिवाळीतील सर्वात मंगल सोहळा

भारतभर साजरी होणारी दिवाळी ही प्रकाश,आनंद आणि संपन्नतेचा उत्सव मानली जाते.पण महाराष्ट्रात या दिवाळीचे वेगळेच रंग दिसतात. चार ते पाच दिवस चालणाऱ्या या उत्सवातील सर्वात पवित्र दिवस म्हणजे लक्ष्मीपूजनाचा दिवस. हा दिवस म्हणजे केवळ देवपूजा नसून घराघरात श्रद्धा, स्वच्छता, सौंदर्य आणि सकारात्मकतेचे प्रतीक असतो.आजचा ब्लॉग हा या विषयावर आहे.

🌼 दिवाळीचा तिसरा दिवस — लक्ष्मीपूजन:

धनत्रयोदशी आणि नरकचतुर्दशी नंतर येणारा दिवाळीचा मुख्य दिवस म्हणजे लक्ष्मीपूजनाचा दिवस. हिंदू पंचांगानुसार कार्तिक महिन्यातील अमावास्येला हा दिवस येतो.हा दिवस अंधारावर प्रकाशाचा, दुर्गुणांवर सद्गुणांचा आणि दरिद्र्यावर समृद्धीचा विजय दर्शवतो.

महाराष्ट्रात या दिवशी लोक सकाळीच घर झाडून स्वच्छ करतात.घरातील प्रत्येक कोपरा,देवघर, ओटा, अंगण, दार, खिडक्या आणि छतापर्यंत प्रत्येक जागा प्रकाशित ठेवली जाते.कुठे अंधार असू नये हे बघितलं जातं.   कारण असा समज आहे की, जिथे स्वच्छता आणि सौंदर्य असते तिथे लक्ष्मीचा वास असतो.

🪔 पूजेची तयारी:

संध्याकाळी सूर्यास्तानंतर सर्वत्र तेलाचे दिवे,पणत्या लावल्या जातात.घर,परिसर दिव्यांनी सजवले जाते.दिव्यांनी सजलेले घर म्हणजे जणू छोटेखानी स्वर्गच ! दरवाज्यावर तोरण,रांगोळी आणि सुंदर फुलांच्या माळा लावल्या जातात. घरातील स्त्रिया सुंदर रांगोळ्या काढतात—कधी पद्म, कधी शंख-चक्र, तर कधी श्रीचिन्ह असलेली रांगोळी काढतात.घरातील लहान मोठे सर्वच नवीन कपडे परिधान करतात.    

त्यानंतर लक्ष्मीची स्थापना केली जाते.लक्ष्मीमातेच्या मूर्ती किंवा चित्रासमोर,चांदीची किंवा सोन्याची नाणी,आजकाल नवीन नोटांची पाकिटे,घरातील असलेले दागिने चौरंगावर किंवा टेबलवर मांडले जाते. काहीजण बँक पासबुक, चेकबुक, व्यवसायाच्या कागदपत्रांचीदेखील पूजा करतात.कारण लक्ष्मीपूजन विष्णुपती लक्ष्मीचे पूजन आहेच पण त्या सोबत आपण ज्या गोष्टींना लक्ष्मी मानतो.अशा सर्व वस्तूंचे पूजन असते.

🕯️ पूजा विधी आणि मंत्रोच्चार:

पूजेमध्ये सर्वप्रथम गणपतीचे आवाहन केले जाते.नंतर लक्ष्मीमातेला आवाहन करून,तिला जल, पुष्प, अक्षता, कुमकुम आणि नैवेद्य अर्पण केले जातात विशेष मंत्रांनी लक्ष्मीची आराधना केली जाते.
या वेळी "श्री सूक्त" किंवा "लक्ष्मी अष्टक" पठण करण्याची प्रथा आहे. या स्तोत्रांमध्ये लक्ष्मीच्या कृपेने घरात धन, धान्य, आरोग्य आणि आनंद नांदावा अशी प्रार्थना केली जाते. पारंपरिक पूजेप्रमाणे यथावत सर्व पूजा,त्यानंतर आरती, प्रसाद वाटप हे सर्व विधी केले जातात.    

💰 व्यावसायिक जगतातील लक्ष्मीपूजन:

महाराष्ट्रातील व्यापारी आणि उद्योगपतींसाठी हा दिवस अत्यंत शुभ मानला जातो.त्यांच्यासाठी ही नवीन वर्षाची सुरुवात मानली जाते.बहुतांश दुकाने,बँक,कार्यालये, कारखाने या दिवशी खातेपूजन करतात. नवीन बही सुरू करून, व्यवसायात भरभराट होण्याची प्रार्थना केली जाते. काही ठिकाणी कर्मचाऱ्यांना गोडधोड पदार्थ व भेटवस्तू देण्याची परंपरादेखील आहे.काही कार्यालयात कर्मचाऱ्यांना दिवाळी निमित्त बोनसचे वाटप केले जाते. यामागे दिवाळी साजरी करण्यासाठी अतिरिक्त असे गिफ्ट समजण्यात येते.पूजेनंतर फटाके फोडून आनंद साजरा करण्यात येतो.        

🍮 गोडधोड आणि स्नेह:

पूजेच्या शेवटी सर्व कुटुंब एकत्र बसून फराळाचा आनंद घेतात. चकली, करंजी, लाडू, शंकरपाळे, चिवडा अनरसा या पदार्थांचा सुवास संपूर्ण घरभर दरवळत असतो. प्रत्येकजण एकमेकांना “शुभ दीपावली” म्हणतो आणि आनंद वाटतो.

🌙 आध्यात्मिक अर्थ:

लक्ष्मीपूजनाचा मूळ हेतू केवळ धन मिळविण्यासाठी देवीची आराधना नाही.तर लक्ष्मी म्हणजे फक्त पैशाची देवी नसून,ती संपन्नतेचे आणि संतुलनाचे प्रतीक आहे.ही संपन्नता नेहमी करता नांदो हे लक्ष्मीकडे मागणे मागण्यात येते.ज्या घरात प्रामाणिकपणा,स्वच्छता,आणि सौहार्द असते,तिथेच खरी लक्ष्मी वास करते. म्णूनच दिवाळी आपल्याला शिकवते, मनातील अंधार दूर करून, अंतःकरणात प्रकाश पसरवणे हीच खरी समृद्धी आहे.तसेच जिथे स्वच्छता असेल तिथे लक्ष्मी वास करते,या मागे स्वच्छतेचा संदेश जनामनात पसरविणे हा मूल उद्देश आहे.     

✨ समारोप:

महाराष्ट्रात लक्ष्मीपूजन हा केवळ धार्मिक विधी नाही,तर कुटुंब,समाज आणि संस्कृती यांना एकत्र बांधणारा उत्सव आहे. तो आपल्याला सांगतो की, समृद्धी ही बाहेरून नव्हे, तर अंतर्मनातून येते. म्हणून दिव्यांचा प्रकाश लावतानाच आपण आपल्या मनातील अंधारही दूर करू या, आणि लक्ष्मीमातेच्या कृपेने आयुष्य उजळवू या. " लक्ष्मीपूजनाच्या हार्दिक शुभेच्छा!" 🪔🌸

आजचा हा ब्लॉग तुम्हाला कसा वाटला,हे कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुन्हा भेटूया उद्याच्या ब्लॉग मध्ये तोपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

 

 

प्रसाद नातु.

(आरोग्य आणि जीवनशैली विषयांवर लेखन करणारे लेखक)