हिंडेनबर्ग रिसर्चने गाशा गुंडाळला

ब्लॉग नं. 2025/018

दिनांक: 18 जानेवारी, 2025.

मित्रांनो,

            भारतातील एक प्रख्यात कंपनी समूह म्हणजे अदानी समूहाची बदनामी करून हिंडेनबर्ग रिसर्च ही एक अमेरिकन गुंतवणूक संशोधन संस्थेने आपला गाशा 15 जानेवारीला गुंडाळला.नावाचीच रिसर्च संस्था असलेल्या या संस्थेने जगातील नामांकित कंपन्यांची बदनामी करून मग त्याच्या शेअर्समध्ये होणाऱ्या घसरणीचा फायदा त्या कंपन्यांच्या शेअर्सना शॉर्ट सेलिंग करून रग्गड नफा कमविला.पण असं म्हटलं जातं आहे की, डोनाल्ड ट्रम्प यांनी शपथ घेण्यापूर्वीच हिंडेनबर्ग रिसर्चने गाशा गुंडाळला आहे, हा निश्चितपणे योगायोग नाही. आजचा ब्लॉग या हिंडेनबर्ग रिसर्चवरच.

सविस्तर:

हिंडेनबर्ग रिसर्च ही एक अमेरिकन गुंतवणूक संशोधन संस्था होती, जी 2017 साली नॅथन अँडरसन यांनी स्थापन केली होती.ही संस्था मुख्यतः कंपन्यांच्या आर्थिक गैरप्रकारांचा पर्दाफाश करून त्यांच्या शेअर्सची किंमत घसरण्याचा अंदाज बांधून नफा कमविण्याच्या उद्दिष्टाने कार्यरत होती.त्यांच्या अहवालांमुळे अनेक कंपन्यांच्या शेअर बाजारातील मूल्यात मोठी घट झाली आणि नियामक संस्थांकडून तपासणी सुरू झाली.

हिंडेनबर्ग रिसर्चने अनेक उच्च-प्रोफाइल कंपन्यांच्या गैरप्रकारांचा पर्दाफाश केला होता. उदाहरणार्थ, 2020 साली त्यांनी इलेक्ट्रिक ट्रक निर्माता निकोला कॉर्पोरेशनवर त्यांच्या तंत्रज्ञानाबद्दल खोटे दावे केल्याचा आरोप केला, ज्यामुळे संस्थापक ट्रेवर मिल्टन यांच्यावर फेडरल आरोप लादले गेले. तसेच, 2023 साली त्यांनी अदानी समूहावर शेअर बाजारातील गैरव्यवहार आणि लेखा फसवणुकीचे आरोप केले, ज्यामुळे समूहाच्या बाजार मूल्येत मोठी घट झाली.

हिंडेनबर्ग रिसर्चने त्याच्या संशोधन अहवालांद्वारे लक्ष केंद्रित केलेल्या कंपन्यांच्या समभागांवर शॉर्ट सेलिंग करून भरपूर नफा कामविला. शॉर्ट सेलिंग म्हणजे बाजारात ज्या कंपन्यांचे समभाग लवकरच घसरणार आहेत, अशा समभागांना आधीच विक्री करून (ते शेअर्स विकत घेतलेले नसतांना) नंतर कमी किंमतीत खरेदी करणे.

हिंडेनबर्गने अशा कंपन्यांचे आर्थिक गैरप्रकार, फसवणूक किंवा चुकीच्या पद्धतींवर संशोधन करून अहवाल प्रकाशित केले. या अहवालांमुळे गुंतवणूकदारांचा विश्वास कमी होत असे आणि संबंधित कंपन्यांच्या शेअरच्या किंमतीत मोठी घसरण होत असे. या घसरलेल्या किमतीतून हिंडेनबर्गला शॉर्ट सेलिंगद्वारे फायदा होत असे.उदाहरणार्थ, 2020 मध्ये निकोला कॉर्पोरेशनवरील अहवालामुळे त्यांचे शेअर्स घसरले आणि हिंडेनबर्गला नफा झाला. तसेच, 2023 मध्ये अदानी समूहावर केलेल्या आरोपांमुळे त्यांच्याही शेअरच्या किमतीत मोठी घट झाली, आणि त्यातून हिंडेनबर्गला फायदा मिळाला.हिंडेनबर्गची व्यावसायिक मॉडेल ही शॉर्ट सेलिंगवर आधारित होती. मात्र, या पद्धतीवर काही लोकांनी टीका केली, कारण हे मॉडेल बाजारातील अस्थिरतेस कारणीभूत ठरते आणि कंपन्यांवर नकारात्मक परिणाम करते.आता शॉर्ट सेलिंग म्हणजे काय हे थोडक्यात पाहू या.  

शॉर्ट सेलिंग म्हणजे काय?

शॉर्ट सेलिंग ही शेअर बाजारातील एक अशी प्रक्रिया आहे जिथे गुंतवणूकदार एखाद्या कंपनीच्या समभागांची किंमत भविष्यात घसरणार असल्याचा अंदाज बांधतो आणि त्या समभागांची उधारीवर विक्री करतो. साधारणपणे, शॉर्ट सेलिंग अशा परिस्थितीत केली जाते जिथे गुंतवणूकदाराला खात्री असते की संबंधित समभागाची किंमत कमी होईल.

शॉर्ट सेलिंगद्वारे नफा कसा मिळतो?

1.       समभाग (Equity) उधार घेणे:

गुंतवणूकदार एखाद्या दलालाकडून (broker) किंवा संस्था/investor कडून समभाग उधार घेतो.

2.       सध्याच्या किंमतीत विक्री:

उधार घेतलेले समभाग बाजारात विकले जातात आणि सध्याच्या बाजारभावावरून पैसा मिळतो.

3.       किंमत घसरल्यानंतर कमी भावात खरेदी:

तर, जेव्हा त्या समभागांची किंमत कमी होते, तेव्हा गुंतवणूकदार ते समभाग कमी किमतीत पुन्हा खरेदी करतो.

4.       समभाग परत करणे:

खरेदी केलेले समभाग उधार दिलेल्या व्यक्तीला किंवा संस्थेला परत केले जातात.

5.       नफा:
ज्या किमतीला समभाग विकले गेले होते आणि ज्या किमतीला ते खरेदी केले गेले, यातील फरक हा गुंतवणूकदाराचा नफा असतो.

उदाहरण:

समजा, एखाद्या कंपनीचा शेअर ₹500 ला विकला गेला, आणि काही दिवसांनी त्याची किंमत ₹400 वर घसरली.

• विक्रीच्या वेळी मिळालेली रक्कम: ₹500
• खरेदीसाठी खर्च: ₹400
• नफा: ₹500 - ₹400 = ₹100 प्रति शेअर

जोखीम:

शॉर्ट सेलिंगमध्ये मोठ्या प्रमाणावर जोखीम असते, कारण जर समभागांची किंमत वाढली, तर गुंतवणूकदाराला नुकसान सहन करावे लागू शकते. किंमत कितीही वाढू शकते, त्यामुळे नुकसानावर मर्यादा नाही, म्हणूनच शॉर्ट सेलिंग हे तज्ज्ञ गुंतवणूकदारच अधिक करत असतात.

15 जानेवारी 2025 ला, नॅथन अँडरसन यांनी हिंडेनबर्ग रिसर्च बंद करण्याची घोषणा केली.त्यांनी सांगितले की, त्यांनी त्यांच्या सर्व प्रकल्पांची पूर्तता केली आहे आणि संस्थेचे कार्य थांबविण्याचा निर्णय घेतला आहे. ही घोषणा डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या राष्ट्राध्यक्षपदाच्या शपथविधीच्या काही दिवस आधी करण्यात आली, ज्यामुळे काही तज्ञांनी असा अंदाज व्यक्त केला की ट्रम्प यांच्या प्रशासनाखाली शॉर्ट-सेलर्सवर वाढत्या नियामक तपासणीमुळे हा निर्णय घेण्यात आला असावा. हिंडेनबर्ग रिसर्चच्या बंदीमुळे शॉर्ट-सेलिंग क्षेत्रातील भविष्यातील दिशा आणि नियामक तपासणीबद्दल चर्चा सुरू झाली आहे. काहींच्या मते, वाढत्या नियामक दबाव आणि राजकीय परिस्थितीमुळे अशा संस्थांच्या कार्यपद्धतीवर परिणाम होऊ शकतो.

समारोप:

            डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या राष्ट्राध्यक्षपदाच्या शपथविधीच्या काही दिवस आधी,पहिली विकेट पडली असे म्हणायला हरकत नाही. पुढचा नंबर कोणाचा लागणार हे पहाणे मनोरंजक ठरेल. कदाचित बांगलादेशचे कार्यवाहक मोहम्मद युनूस देखिल असू शकतात.कारण मोहम्मद युनूसची स्थापना करण्यामागे अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन आणि जॉर्ज सोरेस यांचा सहभाग होता असे म्हटले जाते.

तुम्हाला आजचा ब्लॉग कसा वाटला ते कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुढचा ब्लॉग येईपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा.  

 

प्रसाद नातु, पुणे.