पार्किन्सन्स रोगाबद्दल नवे संशोधन

ब्लॉग नं:2025/347 .

दिनांक:11 डिसेंबर, 2025.

मित्रांनो,

पार्किन्सन्स रोगाबद्दल आपण आजवर जे जाणत होतो, ते आता बदलतं आहे.कारण ऑस्ट्रेलियातील न्यूरोसायन्स रिसर्च ऑस्ट्रेलिया (NeuRA), युनिव्हर्सिटी ऑफ न्यू साउथ वेल्स (UNSW) आणि युनिव्हर्सिटी ऑफ सिडनी यांच्या संशोधनात मेंदूच्या ज्या बाजूवर कधीच प्रकाश पडला नव्हता, त्या बाजूची एक महत्त्वपूर्ण सत्ये समोर आली आहेत. यावर आहे आजचा ब्लॉग.

सविस्तर:

पार्किन्सन्स म्हणजे फक्त ‘प्रोटीन डेपोझिट्स’ नाही.

आजपर्यंत पार्किन्सन्स म्हणजे मेंदूत अल्फा-सिन्यूक्लिन नावाच्या प्रोटीनचे थर जमा होणे, अशा स्वरूपातच आपण समजत आलो होतो. या प्रोटीनचे साचणे आणि त्यातून होणारी न्यूरॉन्सची हानी, हा रोगाचा मुख्य भाग मानला जायचा.परंतु या नव्या संशोधनाने दाखवून दिले की पार्किन्सन्सचा परिणाम फक्त मेंदूच्या पेशींवरच होत नाही; तर मेंदूतील रक्तवाहिन्या, 'सेरेब्रोव्हॅस्क्युलर सिस्टम' यांच्यावरही गंभीर परिणाम होतो.

संशोधक डॉ. डीक (Dik) यांच्या शब्दांत,

 “आजवर आपण फक्त प्रोटीन जमा होणे व पेशींचे नुकसान यावर लक्ष केंद्रित केले. पण आम्ही दाखवून दिले की पार्किन्सन्स मेंदूतील रक्तवाहिन्यांवर देखील गाढ परिणाम करतो.” ही बाब पार्किन्सन्सविषयीच्या सध्याच्या समजुतींना पूर्णपणे नवीन दिशा देणारी आहे.

मेंदूत नेमके काय बदल दिसले?

या अध्ययनात, पार्किन्सन्सने प्रभावित झालेल्या रुग्णांच्या मृत्युपश्चात मेंदूंच्या पेशींच्या ऊतींचा सखोल अभ्यास करण्यात आला, तोही मेंदूतील वेगवेगळ्या भागांनुसार.

यामध्ये आढळले की,

✔ रक्तप्रवाहातील बदल:

मेंदूच्या विशिष्ट भागांमध्ये रक्ताचा पुरवठा वेगळ्या पद्धतीने बदलताना दिसला. काही भागांमध्ये रक्तप्रवाह कमी झाला होता, तर काही भागांमध्ये अनियमितता दिसून आली.

✔ ब्लड-ब्रेन बॅरिअरची हानी:

ब्लड-ब्रेन बॅरिअर म्हणजे मेंदूला संरक्षण देणारी नैसर्गिक भिंत. संशोधनात दिसले की पार्किन्सन्स या भिंतीचे नैसर्गिक कामकाज बिघडवतो.ब्लड-ब्रेन बॅरिअर कमजोर झाली तर:हानिकारक पदार्थ मेंदूत प्रवेश करू शकतात,दाह व नुकसान वाढू शकते,न्यूरॉन्स मरतात आणि रोग प्रगती करतो.ही गोष्ट अत्यंत महत्त्वाची आहे कारण पार्किन्सन्समध्ये दिसणाऱ्या हालचालींच्या अडचणींबरोबरच इतर अनेक लक्षणे, जसे की स्मरणशक्ती कमी होणे, झोपेचे विकार, मानसिक बदल  हे सर्व रक्तवाहिन्यांतील बिघाडाशी संबंध ठेवू शकतात.

हे संशोधन इतके महत्त्वाचे का?

ऑस्ट्रेलियामध्ये 1.5 लाखांहून अधिक लोक पार्किन्सन्सने प्रभावित आहेत, आणि जगभरात हे प्रमाण कोट्यवधींमध्ये आहे. या रोगाबद्दलची समज अनेक दशकांपासून जवळपास एकाच चौकटीत अडकली होती.परंतु या अभ्यासामुळे आता पार्किन्सन्सकडे वेगळ्या नजरेने पाहण्याचा मार्ग खुला झाला आहे. हे बदल उपचारांमध्ये मोठी क्रांती घडवू शकतात:

1.रक्तवाहिन्या मजबूत करणारी औषधे,

2.मेंदूतील रक्तप्रवाह सुधारण्याच्या थेरपी,

3.ब्लड-ब्रेन बॅरिअर संरक्षित करण्याच्या पद्धती,

4.रोगाचा वेग कमी करणारे नवीन लक्ष्यित उपचार.

आतापर्यंत लक्ष फक्त प्रोटीन किंवा न्यूरॉन्सवर केंद्रित होते;आता मेंदूच्या रक्तवाहिन्या ही उपचारांची नवी दिशा बनू शकतात. केवळ पार्किन्सन्सच नाही,इतर न्यूरोलॉजिकल रोगांसाठीही आशेचा किरण दिसत आहे.  

संशोधकांच्या दृष्टीने हे निष्कर्ष पार्किन्सन्सपुरते मर्यादित नाहीत.

मेंदूतील रक्तवाहिन्यांचे बिघाड, म्हणजे 'व्हॅस्क्युलर पॅथॉलॉजी', हे अनेक इतर विकारांमध्येही आढळते:

1.अल्झायमर,

2.डिमेन्शिया,

3.मल्टीपल स्क्लेरोसिस,

4.हंटिंग्टन.

म्हणून:

“आम्ही आता या बदलांचे इतर न्यूरोडिजेनेरेटिव्ह रोगांशी संबंध समजून घेऊ इच्छितो. कदाचित यामुळे अनेक रोगांसाठी नवी उपचारपद्धती निर्माण होतील.”

थोडक्यात — पार्किन्सन्सचा नवा चेहरा

हे संशोधन आपल्याला सांगते की,पार्किन्सन्स म्हणजे फक्त प्रोटीनचे साचणे नाही.मेंदूतील रक्तवाहिन्यांची हानी हा देखील महत्त्वपूर्ण घटक आहे.रक्तप्रवाह आणि ब्लड-ब्रेन बॅरिअरचे कामकाज खूप प्रभावित होते.या नव्या समजुतींवर आधारित औषधे भविष्यात रोगाचा वेग कमी करू शकतात.इतर न्यूरोलॉजिकल रोगांच्या उपचारांमध्येही क्रांती घडू शकते

समारोप:

आजवर आपण पार्किन्सन्सला एका बाजूने समजत आलो, परंतु मेंदू हे एका बाजूचे पुस्तक नाही.ते अनेक पानांचे, अनेक रहस्यांचे विश्व आहे.हे संशोधन त्या विश्वातील आणखी एक गुपित उघड करतंय.आता उपचारांची दिशा बदलू शकते, संशोधनाचा पूरक मार्ग तयार होऊ शकतो आणि पार्किन्सन्ससह इतर मेंदूविकारांच्या उपचारांत नव्या आशांची पहाट उगवू शकते.

आजचा हा ब्लॉग तुम्हाला कसा वाटला,हे कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुन्हा भेटूया उद्याच्या ब्लॉग मध्ये तोपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

 

 प्रसाद नातु.

(आरोग्य आणि जीवनशैली विषयांवर लेखन करणारे लेखक)

📝 टीप: हा लेख केवळ माहितीपुरता आहे. कोणताही वैद्यकीय सल्ला घेण्यासाठी आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क करावा.