पिस्ता – लहानसा नाश्ता, मोठा आरोग्य बदल

 ब्लॉग नं.2025/225.

दिनांकः 15 ऑगस्ट, 2025.

मित्रांनो, 

पिस्ता – लहानसा नाश्ता, मोठा आरोग्य बदल

            आज 15 ऑगस्ट, 2025,म्हणजे भारताचा 79 वा स्वातंत्र्य दिन.भारताला आज अनेक संकट त्रासदायक ठरत असतांना,मधुमेहाचा आजार हा देखिल आक्रमकपणे वाढत आहे.तो केवळ वृद्ध जनतेला नाही,तर तरुण आणि अनेक  लहान मुलांना देखिल आपल्या सापळ्यात ओढत आहे. दुर्दैवाने त्याला कारण आपणच आहोत.हा कुणा व्हायरसने किंवा बॅक्टेरियाने होणारा आजार नाही.की त्यावर एखादी लस निघेल.आज याच विषयावर पण, जरा वेगळ्या प्रकारचा ब्लॉग लिहीत आहे.

सविस्तर:

आजच्या भारतात टाइप २ मधुमेह, इन्सुलिन रेझिस्टन्स आणि अचानक हृदयविकाराचा झटका यांसारख्या जीवनशैलीशी निगडित आजारांचा वेगाने प्रसार होत आहे.दुर्दैवाने, याचा परिणाम केवळ वयस्कांपुरताच मर्यादित राहिलेला नाही; अगदी तरुणांमध्येही हे आजार दिसू लागले आहेत.ताणतणाव,कमी झोप, व्यायामाचा अभाव आणि चुकीच्या आहार पद्धती,ही सर्व या धोक्याची मुळे आहेत.यामध्ये प्रतिबंधासाठी योग्य अन्ननिवड ही सर्वात महत्त्वाचे शस्त्र आहे.

डॉ. व्ही. मोहन यांचे संशोधन आणि पिस्त्याची ताकद:

भारतातील आघाडीचे मधुमेहतज्ज्ञ डॉ. व्ही. मोहन यांनी,अमेरिकन पिस्ता ग्रोअर्स (APG) यांच्या सहकार्याने,केलेल्या अलीकडील अभ्यासात,पिस्त्याच्या आरोग्यदायी गुणांवर,महत्त्वपूर्ण निष्कर्ष काढले आहेत.
त्यांच्या मते,फक्त लहानसा आहारातील बदल, जसे की पिस्त्यांचा समावेश,हा रक्तातील साखर,इन्सुलिन संवेदनशीलता आणि वजन नियंत्रण यामध्ये लक्षणीय सुधारणा करू शकतो.

भारतीय आहारातील असमतोल:

सरासरी भारतीय आहारात, कार्बोहायड्रेट्स 70–75%, प्रथिने फक्त 8%,निरोगी चरबी अत्यल्प, परिणाम? यामुळे स्नायूंचे प्रमाण घटते आहे, इन्सुलिन रेझिस्टन्स वाढतो आहे आणि टाइप 2 मधुमेहाचा धोका वाढतो.याशिवाय, आपल्याकडे मोनोअनसॅच्युरेटेड फॅटी अॅसिड्स (MUFA) देणारे अन्न कमी प्रमाणात असते, तर लोणी, तूप यांसारख्या संतृप्त चरबीचे सेवन जास्त असते.

पिस्ता फक्त नाश्ता नाही, पोषणाचा खजिना आहे.कारण,पिस्ता MUFA, वनस्पती प्रथिने आणि फायबरने समृद्ध आहे.जे आपल्या आहारात प्रचंड प्रमाणात कमी आहे.ते रक्तातील साखरेची स्थिरता राखतात

भूक कमी करतात,तसेच जेवणातील कार्बोहायड्रेटचे सेवन नैसर्गिकरीत्या कमी करतात.

पारंपरिक स्नॅक्स विरुद्ध पिस्ता:

पारंपरिक स्नॅक्स (समोसा, पकोडा, मुरुक्कू)	पिस्ता
जास्त कार्बोहायड्रेट, तळलेले तेल	MUFA, प्रथिने, फायबर
रक्तातील साखर वेगाने वाढवतात	ग्लायसेमिक भार कमी करतात
जळजळ वाढवतात	दाह कमी करतात

 

कधी आणि किती खावे?

संशोधनात दिवसातून दोनदा ३० ग्रॅम (मूठभर) पिस्ता खाल्ल्यावर सर्वोत्तम परिणाम दिसले.जेवणापूर्वी 1.5- 2 तास आधी खाल्ल्यास भूक कमी होते आणि जास्त खाणे टाळता येते.अति सेवन (100 ग्रॅम+) केल्यास पोटफुगी किंवा गॅस होऊ शकतो, म्हणून मर्यादा पाळा.

तरुणांसाठी आणि मुलांसाठी उत्तम पर्याय:

शाळेच्या टिफिनमध्ये: खराब न होणारा, तृप्त करणारा आणि जंक फूडची इच्छा कमी करणारा नाश्ता.

रात्रीच्या शिफ्टमध्ये काम करणारे: पिझ्झा-बर्गरऐवजी पिस्ता – रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल आणि कंबरेचा घेर कमी करण्यात मदत.

पिस्त्याचे आरोग्य लाभ:

संशोधनानुसार, पिस्ता सेवनाने: HbA1c कमी होते (साखरेचे दीर्घकालीन नियंत्रण), LDL (वाईट कोलेस्ट्रॉल) कमी, HDL (चांगले कोलेस्ट्रॉल) वाढते. CRP (दाहाचा निर्देशक) कमी होतो,चयापचय आरोग्यात सुधारणा होते,

आरोग्यदायी प्लेटचा नियम – MDRF चा सल्ला:

अर्धी प्लेट: भाज्या, चतुर्थांश: प्रथिने (काजू, डाळ, अंडी, मासे), चतुर्थांश: कार्बोहायड्रेट्स (तांदूळ, चपाती)

पिस्त्याचा आहारात वापर करण्याचे सर्जनशील मार्ग:

नाश्त्याच्या धान्यात/दलियामध्ये मिसळा, तांदूळ किंवा करीमध्ये घाला,सॅलड किंवा मिठाईवर शिंपडा

कच्चे किंवा हलके भाजून खा.

समारोप:

भारतातील जास्त कार्बोहायड्रेट आहार आणि वाढते मधुमेहाचे प्रमाण लक्षात घेता,पिस्ता हा छोटासा बदल मोठा फरक घडवू शकतो.तो फक्त नाश्ता नसून, आरोग्याचा रक्षक आहे.तसेच पिस्ता खाण्यासंबंधात जो गैरसमज आहे,लोकांचा समज – " पिस्ता खाल्ल्याने वजन वाढते," संशोधन सांगते की,मर्यादेत खाल्लेला पिस्ता वजन न वाढवता हृदयाचे आणि मधुमेहामद्धे कमी आणू शकतो.

आजचा ब्लॉग तुम्हाला कसा वाटला,हे कमेन्ट बॉक्स मध्ये जरूर लिहा. पुन्हा भेटूया उद्याच्या ब्लॉग मध्ये तोपर्यंत आपली आणि आपल्या परिवाराची काळजी घ्या. स्वस्थ रहा,आनंदी रहा,मस्त जगा. 

 

 ✍🏻 लेखक: प्रसाद नातु

 

(आरोग्य व जीवनशैली विषयक लेखक)

📝 टीप: हा लेख केवळ माहितीपुरता आहे. कोणताही वैद्यकीय सल्ला घेण्यासाठी आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क करावा.